Risico's

2.1.4.1 Risico's algemene dienst

Bij het inventariseren van risico's kijken we naar:

• de kans, dat een risicogebeurtenis zich voordoet;
• de invloed op de prestaties en het imago van de gemeente;
• de financiële gevolgen van een risico;

Die risico’s kunnen eenmalig voorkomen of zijn voor een deel altijd aanwezig. Bij de bepaling van de grootte van de risico’s gaan we ervan uit, dat structurele risico’s in vier jaar worden gedekt door ombuigingen binnen de begroting, aanpassing van beleid of beheersmaatregelen. Deze systematiek leidt tot een verdubbeling van de financiële gevolgen. Het 1e jaar zijn de gevolgen 100%, het 2e jaar 67%, het 3e jaar 33% en het 4e jaar 0%.

De omvang van de financiële risico's van de Algemene Dienst is nu berekend op € 56,2 miljoen. In de MPB 2020-2023 (peildatum risico's 1/9/2019) gingen we uit van een risicobedrag van € 54,9 miljoen. Dit betekent een lichte stijging (€ 1,3 miljoen) van het risicobedrag. Onderstaand is de ontwikkeling van het risicobedrag in de afgelopen jaren grafisch weergegeven.

Grafiek 4.3: Ontwikkeling risico's Algemene dienst en financieel effect

De stijging in  de afgelopen jaren wordt vrijwel volledig veroorzaakt door de toegenomen risico's op het zorgdomein. De wijziging in deze jaarrekening 2019 t.o.v. de laatste stand (MPB2020-2023) is relatief gezien beperkt en betreft een aantal kleinere bijstellingen van risico's.

Risicoprofielen
Het risicobestand bestaat uit een groot aantal risico's die verschillen in omvang en kans van optreden. Om het risicoprofiel goed te kunnen duiden, is het interessant om in beeld te hebben hoe de verdeling van de risico's naar omvang / kans eruit ziet. Dit is onderstaand grafisch weergegeven waarbij op de verticale as de kans van optreden staat en de horizontale as het risicobedrag.

TOP-risico’s

Het aantal TOP - risico's is beperkt
De matrix laat zien dat de meeste risico's beperkte financiële gevolgen hebben. De financiële TOP-risico's zitten in het kwadrant rechtsboven. Daar is de kans van optreden minimaal 25% en het risicobedrag groter dan € 1,0 mln. Volgens afspraak ligt onze aandacht primair bij deze risico's, reden waarom deze onderstaand nader zijn uitgewerkt.

TOP-risico's algemene dienst

Ten opzichte van de financiële TOP-risico’s in de MPB 2020-2023 zijn enkele TOP-risico's gewijzigd of vervallen:

Gewijzigd

561 Onderwijshuisvesting
Schoolgebouwen kunnen leeg komen te staan door teruglopende leerlingaantallen, waardoor schoolbesturen de exploitatie niet meer rond kunnen krijgen. In 2019 is dit risico zwaarder gewaardeerd vanwege het aanvullende risico dat is ontstaan rond de onderwijshuisvesting/gymlokaal op het terrein van de Hoenderloo Groep.

1041 Volumemutatie aantal zorgplaatsen
In de MPB2020-2023 is dit, vanwege de financiële impact, als financieel TOP-risico gewaardeerd. Nieuwe ontwikkelingen laten zien dat er op korte termijn ook sprake kan zijn van afname van het aantal zorgplaatsen. Daardoor is dit risico nu gewijzigd in "volumemutatie" in plaats van "volumegroei".

Toegevoegd

1541 Binnenstad fase 3 en verder
Voor het gehele programma Binnenstad (15 investeringsprojecten) zijn alle projecten doorgerekend en geactualiseerd naar aanleiding van Plein van de Stad. Projecten zijn stilgelegd om dit eerst goed in beeld te krijgen. Financiële risico’s lijken zich op voorhand voornamelijk voor te doen in de projecten Marktstraat/Beekstraat, Herinrichting Marktplein in combinatie met rijwielstalling en herinrichting Hofstraat/Kanaalstraat. Definitieve doorrekening moet medio 2020 een actueel beeld opleveren.

Risicobeheersing: actief aan de slag
De tabel toont aan dat de financiële TOP-risico's zich vrijwel volledig in het zorgdomein bevinden. Met een bedrag van € 43 miljoen maken deze risico's ruim 80% van het financiële risicoprofiel uit. In 2019 is een stevig pakket aan beheersmaatregelen in uitvoering genomen om deze risico's zoveel als mogelijk te beheersen. Doordat maatregelen onlangs zijn gestart, gecombineerd met het karakter van de open-einderegelingen, blijven deze risico's onverkort van kracht.

In 2019 zijn o.a. de volgende beheersmaatregelen uitgevoerd:

- Beheersing oplopende tekorten Jeugd en WMO
In 2019 is een aantal specifieke verbetertrajecten van start gegaan die zich laten ordenen in de volgende drie hoofdopgaven:

• Het op orde brengen van sturingsinformatie en betrouwbare data
• Verbeteracties om de kosten in de Jeugdhulp te beheersen
• Verbeteracties om de kosten in de Wmo te beheersen

In deelproject a. is onder andere een nieuw prognosemodel opgeleverd, de maandrapportage doorontwikkeld en brondata verder op orde gebracht. Ook worden, zowel incidenteel als structureel, (systeem)controles op data uitgevoerd. Hierdoor is de mogelijkheid om te sturen en beheersen op actuele en betrouwbare informatie vergroot.

De deelprojecten b. en c. bevatten diverse maatregelen om de kosten terug te dringen. In de programma's 5 en 7 is daarop een andere toelichting gegeven. In 2019 zijn de eerste voorzichtige rendementen van de maatregelen zichtbaar.

- Nieuw verdeelmodel beschermd wonen
Via verschillende sporen zijn acties uitgezet om dit risico te beheersen. In hoofdlijn gaat het om volgende zaken:

• Regionale samenwerking: alle regiogemeenten hebben in het voorjaar 2019 het regionale convenant MO/BW Oost Veluwe ondertekend. Dit om de continuïteit van de bovenlokale voorzieningen in de regio te waarborgen en om financiële tekorten en overschotten met elkaar te verevenen.
• Invoeren kostenbesparende maatregelen: regionaal is een project gestart om, conform het nieuwe landelijke beleid, te bezien welke uitstroom / opvang in de buurt van de cliënten beschermd wonen mogelijk is.
• Lobby: op zowel ambtelijk als bestuurlijk niveau is een stevige lobby gevoerd om te komen tot een objectief verdeelmodel waarin ook de kostenstructuur van Apeldoorn goed past.

- Binnenstad fase 3 en verder
De beheersing op dit project kreeg in 2019 vooral vorm door een pas op de plaats in de uitvoering en onderzoek naar mogelijkheden tot bijsturing, o.a. door aanpassing van de ambitie. Ook is de projectcontrol steviger ingericht.

Niet financiële TOP - risico's
Niet ieder risico heeft en financieel gevolg maar kan er wel voor zorgen dat wij doelstellingen niet halen en/of dat imago geschaad wordt. Ook die risico’s zijn belangrijk om te beheersen en worden apart in beeld gebracht. Voor de niet-financiële risico’s geldt dat zij als TOP-risico worden aangemerkt als zij een kans > 25% en een score van 4 tot en met 6 hebben waarbij de score als onderstaand wordt bepaald:

De scores betreffen:

• Doelstelling wordt toch gehaald (1), de doelstelling wordt later gehaald (2), de doelstelling wordt niet gehaald (3);
• Imagoschade: geringe schade (1), ernstige schade (2), zeer ernstige schade (3).

Grafisch ziet het risicoprofiel van deze niet-financiële risico’s er als volgt uit:

Het risicoprofiel laat zien dat er 13 niet financiële TOP-risico's zijn. In de onderstaande tabel zijn deze weergegeven.

Ten opzichte van de MPB 2020-2023 is er sprake van 1 nieuw risico (1541 Binnenstad fase 3 & 4). Naast een financieel risico is er ook het risico op het niet behalen van doelstellingen en imagoschade.

Risicobeheersing: actief aan de slag
Ook op de niet-financiële TOP-risico's treffen wij de nodige beheersmaatregelen. Voor een belangrijk deel gaat het daarbij om een pro-actieve houding. Zo strooien wij bij verwachte gladheid bijvoorbeeld preventief en behandelen wij bomen voordat de processierupsen zich hier kunnen vestigen. Verder investeren wij o.a. in deskundige medewerkers en werken wij aan het vergroten van het risicobewustzijn. Risicomanagement staat structureel op de agenda’s van de diverse gremia en breed in de organisatie vinden risicogesprekken plaats op gerichte onderwerpen.